Không phải mọi vùng đất đều có một nhịp đập văn hóa đủ mạnh để khiến du khách chỉ cần dừng chân một lần là nhớ mãi. Thế nhưng Trà Vinh, vùng đất với những con đường phủ đầy bóng thốt nốt và nhịp sống chậm rãi của đồng bằng sông Cửu Long, lại chứa đựng một kho tàng tinh thần đã tồn tại hàng trăm năm: Lễ hội Ok Om Bok – nghi lễ cúng trăng trang trọng và rực rỡ của cộng đồng Khmer Nam Bộ. Những ai chọn tour du lịch văn hóa về miền Tây vào tháng Mười âm lịch đều có chung một cảm giác lạ lùng: như đang trôi vào một miền ký ức cổ xưa, nơi mặt trăng trở thành trung tâm của một câu chuyện dài giữa con người và thiên nhiên.
Trà Vinh, vùng đất ven biển ít ồn ào, lại mang trong mình tỉ lệ người Khmer cao nhất cả nước. Hơn 140 ngôi chùa Khmer rải rác như những cột mốc vàng rực, khiến bất kỳ du khách nào đến đây lần đầu cũng có cảm giác đang bước vào một không gian tách biệt khỏi phần còn lại của Việt Nam. Ngôn ngữ Khmer, kiến trúc Khmer và cả những quy ước văn hóa Khmer – tất cả vận hành song song cùng nhịp sống của người Kinh, tạo nên một Trà Vinh vừa thân thuộc vừa xa lạ đầy mê hoặc.
Chọn tour du lịch dự lễ Ok Om Bok cũng giống như tự cho mình cơ hội được chứng kiến mạch nguồn văn hóa của một cộng đồng bền bỉ qua bao thế hệ. Lễ hội diễn ra vào đêm rằm tháng Mười âm lịch, thời điểm mà theo niềm tin Khmer, mặt trăng đạt đến quyền lực sáng nhất, là lúc con người gửi lời cảm tạ thiên nhiên qua nghi lễ đút cốm dẹp. Cốm dẹp – thứ hương vị gắn với mùa lúa non – khi được đưa lên bàn cúng không chỉ là món ăn, mà là tinh thần của cả một mùa vụ.
Tầm khoảng khi trăng bắt đầu ló ra sau những tán dừa, bạn sẽ thấy từng gia đình Khmer bày mâm lễ ngay trước sân, không phô trương mà chân thành, không rực rỡ nhưng lại uy nghi theo một cách rất riêng. Những đứa trẻ chắp tay, những cụ già nghiêm trang đọc lời khấn, những người mẹ cẩn trọng chuẩn bị cốm dẹp – tất cả hòa quyện thành một nhịp điệu trang nghiêm nhưng ấm áp đến lạ. Khi những nắm cốm dẹp được đút vào miệng trẻ nhỏ, người lớn tin rằng thần linh sẽ chúc phúc cho các em, bảo vệ sức khỏe và mở đường cho sự may mắn của gia đình.
Tuy nhiên, điều khiến tour du lịch Trà Vinh vào dịp lễ hội trở nên đặc biệt hơn là phần hội, chứ không chỉ nghi lễ. Lễ hội Ok Om Bok mang theo hai hoạt động được xem như huyết mạch tinh thần: thả lồng đèn nước và đua ghe ngo. Đứng trên bờ hồ tại trung tâm thành phố Trà Vinh khi hàng trăm chiếc lồng đèn lặng lẽ trôi đi, bạn sẽ hiểu vì sao du khách từ TP.HCM, Bình Dương, miền Tây lân cận lại đổ về đây ngày một đông. Ánh sáng ấy không rực rỡ kiểu lễ hội hiện đại, mà êm dịu, chậm rãi, như từng hơi thở của sông nước đang kể câu chuyện của mình.
Trên sông, tiếng trống thúc ghe ngo lại đưa lễ hội lên một cao trào khác hẳn. Những chiếc ghe dài, mũi cong vút, trang trí sặc sỡ, lao đi theo từng nhịp vung mái chèo nổi bật giữa dòng nước. Đó không chỉ là cuộc đua, mà là niềm tự hào của mỗi phum sóc, là tiếng gọi của cội nguồn, là sự tranh tài để khẳng định sức mạnh đoàn kết của cộng đồng.
Với các doanh nghiệp lữ hành, tour du lịch Ok Om Bok còn mang giá trị đặc biệt trong việc tái hiện đầy đủ bản sắc Khmer – thứ bản sắc thường chỉ được biết đến qua hình ảnh chùa chiền, mà ít ai có cơ hội cảm nhận trọn vẹn trong một lễ hội sống động như thế. Đây cũng là lý do chính quyền Trà Vinh đang từng bước nâng tầm Ok Om Bok lên quy mô khu vực, biến lễ hội thành sản phẩm du lịch chủ lực, một biểu tượng văn hóa có thể cạnh tranh với nhiều lễ hội lớn khác của vùng Tây Nam Bộ.
Du khách chọn tour miền Tây kết hợp dự Ok Om Bok thường nhận được nhiều hơn những gì họ tìm kiếm: một căn phòng khách sạn ngay trung tâm Trà Vinh để ngắm phố xá về đêm, một hành trình len qua những phum sóc cổ, một cơ hội thưởng thức ẩm thực Khmer từ bún num bò chóc đến bánh tét Trà Cuôn, và một dịp hiểu thật sâu câu chuyện về con thỏ trên cung trăng – biểu tượng mà người Khmer đã gửi gắm cả đời sống tâm linh của mình.
Điều đáng nói là, khi lễ hội phát triển mạnh mẽ, nguồn thu từ du lịch giúp phục dựng chùa chiền, cải thiện sinh kế, tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương. Chính du khách, thông qua mỗi tour du lịch, đang góp phần gìn giữ văn hóa Khmer để không bị mai một giữa thế giới hiện đại đang chuyển động quá nhanh.
Ok Om Bok, xét cho cùng, không phải chỉ là một lễ hội. Đó là khoảnh khắc mà du khách cảm thấy mình được hòa vào một nhịp sống khác – chậm hơn, sâu hơn và có phần thiêng liêng hơn. Trăng tròn tháng Mười lơ lửng trên bầu trời Trà Vinh, còn những giá trị văn hóa Khmer vẫn trôi theo dòng người, dòng sông và cả dòng thời gian, như một lời mời gọi để bất kỳ ai yêu du lịch văn hóa cũng nên một lần trải nghiệm.
